Ο επίκαιρος Κωνσταντίνος Καραμανλής
Απογευματινή, 22.04.2009
του Ηλία Ι. Κουσκουβέλη
Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων
Σήμερα, από όλα όσα συνεισέφερε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αξίζει και χρειάζεται να υπογραμμίσουμε τις απόψεις του για τον πολιτικό μας πολιτισμό. Με οξυδέρκεια και διορατικότητα είχε διακρίνει τα ζητήματα που μας ταλάνιζαν και μας ταλανίζουν ακόμη και σήμερα. Επιδίωκε την αντιμετώπισή τους και την αλλαγή της νοοτροπίας, πολιτικών και πολιτών, και έλεγε (5.5.1979):
«Είναι […] ανάγκη, για να σταθεροποιηθή η Δημοκρατία και να προοδεύση ο τόπος μας, να απαλλαγούμε όλοι από τον πειρασμό τού ψεύδους και της υποκρισίας, που νοθεύουν και δηλητηριάζουν την πολιτική μας ζωή. Είναι καιρός να πραγματοποιήσουμε την αληθινή αλλαγή, για την οποία όλοι μιλούν, χωρίς ωστόσο να την έχουν συνειδητοποιήσει. Γιατί αλλαγή δεν σημαίνει απλή αλλαγή κυβερνήσεων. Σημαίνει αλλαγή του πολιτικού κλίματος του τόπου μας και κυρίως της πολιτικής μας νοοτροπίας».
Ο Καραμανλής τόνιζε ότι οι πολιτικοί οφείλουν να είναι σεμνοί, ανεξάρτητοι, εργατικοί. Ξεκαθάρισε προς τα μέλη της πρώτης μεταπολιτευτικής κυβέρνησης (23.11.1974):
«Έχομεν ανάγκη […] της συνεχούς συμπαραστάσεως του λαού εις το κυβερνητικόν έργον. Αλλά για να την έχωμεν, οφείλομεν να εμπνέωμεν με το παράδειγμά μας τους πολίτας. Το παράδειγμα αυτό, εκτός της αδιακόπου εργασίας, πρέπει να ενισχύεται και με την αποφυγήν ακόπων πανηγυρισμών ή κοσμικών εκδηλώσεων και επιδείξεων, που αντιστρατεύονται το πνεύμα λιτότητος και σοβαρότητος, το οποίον οφείλει να χαρακτηρίζη μίαν υπεύθυνη πολιτική κυβέρνηση».
Για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών σε θέσεις εξουσίας, είχε πει στο Υπουργικό Συμβούλιο (11.9.1976):
«Το ίδιο υπουργείο με την ίδια υπηρεσία ημπορεί με διαφορετικό υπουργό να έχει διαφορετική απόδοση. Συνεπώς η απόδοση του υπουργείου εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την ικανότητα του υπουργού να το διοική».
Στο σύστημα αξιών, αρχών και στόχων τού Καραμανλή βρισκόταν υψηλά η ενότητα και η συναίνεση. Στο διάγγελμά του για την 25η Μαρτίου, το 1981, προειδοποιούσε:
«Σε κάθε Δημοκρατία […] υπάρχουν, και πρέπει να υπάρχουν περιθώρια διαφωνιών, που εκδηλώνονται ελεύθερα και κρίνονται τελικά από τον Λαό. Υπάρχουν όμως σε όλα τα πράγματα όρια. Η Δημοκρατία πέραν από τις διαφωνίες χρειάζεται κι έναν κοινό παρανομαστή, όπου όλοι πρέπει να συμπίπτουμε, για να προκόψει και η Δημοκρατία και ο Λαός».
Για το ρόλο της αντιπολίτευσης, είχε επισημάνει στη Βουλή (28.03.1975):
«Η Αντιπολίτευσις διά να ασκήση αντιπολίτευσιν, επικαλείται πολλάκις πράγματα αναληθή, τα οποία όμως διά της συχνής επαναλήψεως καταλήγει να τα πιστεύη και η ίδια ως αληθή. Και τότε, γίνεται θύμα ενός αυτοτροφοδοτούμενου φανατισμού, που την εμποδίζει να ασκήση το έργον της κατά τρόπον ψύχραιμον και εποικοδομητικόν».
Επίσης, για την ένταση στην πολιτική ζωή τόνιζε, το 1978, στη Βουλή:
«Και τα δυσκολώτερα προβλήματα μπορούν να βρουν τη λύση τους μέσα σε ένα κλίμα υφέσεως, ενώ μέσα σε ένα κλίμα εντάσεως και τα ευκολώτερα προβλήματα καθίστανται άλυτα. […]».
Σημαντικότερο όλων είναι ότι ο πολιτικός λόγος του Καραμανλή συνέπιπτε με τις πράξεις του. Δεν ζητούσε κομματικά διαπιστευτήρια ή ταύτιση απόψεων για την επιλογή των συνεργατών του. Ο πλούτος και η προκοπή έρχονται μέσα από τη σύνθεση και αυτό φαίνεται ότι το γνώριζε ο Καραμανλής. Το αξιοποίησε, επιλέγοντας, για την επίτευξη των στόχων του και το καλό της πατρίδας, όχι τους «δικούς» του, αλλά τους καλύτερους.
Ο Καραμανλής δεν παρέλειπε να τονίζει την ανάγκη για συλλογική προσπάθεια και ήπιο πολιτικό κλίμα. Είπε στον Ροζέ Μασίπ:
«Η πολιτική, όπως γνωρίζετε, είναι κατ’ εξοχήν συλλογική προσπάθεια. Οι Έλληνες όμως, ενώ σαν άτομα είναι ικανοί να κάνουν θαύματα, αποτυγχάνουν συνήθως σε προσπάθειες συλλογικές. Και αυτό εξηγεί, κατά έναν τρόπο, την πολιτική κακοδαιμονία του τόπου μας…».
Και στον Μορίς Ζενεβουά:
«Οι Έλληνες αγαπούν τη δημοκρατία, αλλά αρνούνται να δημιουργήσουν ή να δεχτούν απλώς τις αναγκαίες προϋποθέσεις για τη λειτουργία της: ήτοι ήπιο πολιτικό κλίμα, ήμερα πολιτικά ήθη και θεσμούς που να προσαρμόζονται στις εθνικές τους συνθήκες».
Τέλος, για μας τους πολίτες, τόνιζε συχνά τη σημασία που πρέπει να δίνουμε όχι μόνο στα δικαιώματά μας, αλλά και στις υποχρεώσεις μας. Ανέφερε στη Βουλή (12.06.1976):
«Από το Σύνταγμά μας παραδεχόμεθα μόνον το κεφάλαιο περί ατομικών δικαιωμάτων και αγνοούμεν τα καθήκοντα και τους περιορισμούς που μας επιβάλει».
Στο χρόνο της ζωής του, όμως, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κατάφερε να σφραγίσει το χθες, το σήμερα και το αύριο της χώρας. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, πολιτικοί και πολίτες, οφείλουμε να διδαχθούμε από τη διαχρονική σοφία του
