Χτες λοιπόν ο κύριος πρωθυπουργός είπε τα εξής:
Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση των τραπεζών", δήλωσε ο Παπανδρέου σε συνέντευξή του στο περιοδικό Stern, λέγοντας ότι αυτό ισχύει ακόμα και για τις γερμανικές τράπεζες.Ο κ. Παπανδρέου υπεραμύνθηκε επίσης των δανείων που χορηγήθηκαν στην Ελλάδα, λέγοντας ότι οι Γερμανοί φορολογούμενοι θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους και με τόκο. Οι αγορές τείνουν να αντιδρούν υπερβολικά, συμπλήρωσε ο κ. Παπανδρέου, επισημαίνοντας ότι η χώρα αντιμετωπίζει "πραγματική τρομοκρατία από τις αγορές".
Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση των τραπεζών", δήλωσε ο Παπανδρέου σε συνέντευξή του στο περιοδικό Stern, λέγοντας ότι αυτό ισχύει ακόμα και για τις γερμανικές τράπεζες.Ο κ. Παπανδρέου υπεραμύνθηκε επίσης των δανείων που χορηγήθηκαν στην Ελλάδα, λέγοντας ότι οι Γερμανοί φορολογούμενοι θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους και με τόκο. Οι αγορές τείνουν να αντιδρούν υπερβολικά, συμπλήρωσε ο κ. Παπανδρέου, επισημαίνοντας ότι η χώρα αντιμετωπίζει "πραγματική τρομοκρατία από τις αγορές".
Με το συμπάθιο, αλλά θα πρέπει να γίνουν ορισμένες επισημάνσεις.
Καταρχάς, είναι άλλο πράγμα να καταρρεύσει το τραπεζικό σύστημα και άλλο πράγμα να καταρρεύσουν οι τράπεζες.
Το τραπεζικό σύστημα δεν θα καταρρεύσει, διότι απλά δεν καταρρέουν πλέον τα τραπεζικά συστήματα σε καμία δυτική χώρα.
Μπορεί να πτωχεύσουν οι τράπεζες, μπορεί να μηδενιστούν μετοχές και μπορεί ακόμα και να κλείσουν οι τράπεζες για μερικές μέρες, αλλά τα τραπεζικά συστήματα δεν καταρρέουν και οι κατάθετες δεν χάνουν καταθέσεις.
Ο λόγος, όπως έχω ξαναπεί, είναι διότι υπάρχει η ανώτατη αρχή της κεντρικής τράπεζας, όπου, μπορούν να τυπωθούν λεφτά έναντι ενεχύρου (οιοδήποτε σχεδόν ενεχύρου) έναντι ρευστότητας.
Αυτό μεταξύ άλλων μπορεί να σημαίνει ότι ενδέχεται η κεντρική τράπεζα να τυπώσει λεφτά και να αγοράσει το συνόλο των κοινών μετοχών του τραπεζικού συστήματος αν χρειαστεί.
Αυτό σαφώς σημαίνει κρατικοποίηση, ή ”ευρωποίηση” αν θέλετε, αλλά το να λέμε ότι θα καταρρεύσει το τραπεζικό σύστημα από μια αναδιάρθρωση νομίζω ότι είναι υπερβολικό.
Στις 10 Μαρτίου πήγα σε μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση στη Νομική Βιβλιοθήκη με θέμα Sovereign Debt Crisis: the Legal & Economic Dimensions.
Μεταξύ των παραβρισκόμενων ήταν οι Dr. Rodrigo Olivares (University of London) ειδικός σε νομικά θέματα αναδιάρθρωσης και ο Dr. Ugo Panizza (Chief, Debt and Finance Unit, United Nations) ειδικός οικονομολόγος σε θέματα αναδιάρθρωσης.
Όπως αντιλαμβάνεστε η συζήτηση ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα. Όταν λοιπόν ξεκίνησαν οι ερωτήσεις, εννοείται ότι τις περισσότερες ερωτήσεις τις έκανα εγώ.
Όσον αφορά τις νομικές επιπτώσεις μιας αναδιάρθρωσης, είπαν ότι δεν θα υπήρχε καμία επιπλοκή, διότι όταν γίνει μια αναδιάρθρωση στην Ελλάδα, θα ήταν σε φιλικό επίπεδο (το έχουμε πει και εδώ) και δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα.
Όσον αφορά τις επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα, αυτά που μου είπαν λίγο πολύ συγκλίνουν με αυτά που έχω γράψει στα δυο άρθρο με τίτλο: Πρόβα τζενεράλε ενός κουρέματος και Παράθυρο για υπονόμευση της ΕΚΤ;.
Με λίγα λόγια, το τραπεζικό σύστημα με πολύ μεγάλη ευκολία μπορεί να ανακεφαλαιοποιηθεί.
Στη συνέχεια έγινε συζήτηση για το τι θα μπορούσε να πάει στραβό έτσι ώστε να προκληθεί μια αλυσιδωτή αντίδραση στην Ε.Ε. από ένα Ελληνικό Credit Event. Και οι δυο είπαν ότι δεν ξέρουν τι επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει, αλλά εκτιμούσαν ότι οι πιθανότητες για κάτι τρομερά απρόβλεπτο είναι μικρές. Πόσο μικρές; Εκτιμούσαν ότι οι πιθανότητες να μην γίνει απολύτως τίποτα (σε αντίθεση με αυτό που φοβάται ο κύριος Trichet) είναι 98%!! Πάνω στο θέμα, ένας τρίτος συνομιλητής (δεν θυμάμαι το όνομα) είπε ότι μετά την Lehman Brothers, ο όρος “too big to fail” δεν έχει πλέον αντίκρισμα.
Σε κατ΄ ιδίαν συζήτηση που είχα μαζί τους, εκτιμούσαν ότι η Ελλάδα θα επρεπε να έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για μια αναδιάρθρωση του χρέους από πέρσι όταν οι αγορές σταμάτησαν να μας δίνουν λεφτά. Εκεί μου είπαν ότι ήταν η πιο κατάλληλη στιγμή να ανοίξει το θέμα και σήμερα θα είχαμε τελειώσει.
Επίσης είπαν ότι κατά μέσο όρο, οι μελέτες τους έδειξαν ότι ο μέσος χρόνος αποβολής ενός κράτους από τις αγορές είναι περίπου δυο χρόνια. Μάλιστα έκαναν ειδική αναφορά στην Ουρουγουάη, που το 2003 κατάφερε να αναδιαρθρώσει το χρέος της αποκτώντας πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων ένα μήνα μετά, λαμβάνοντας θετική πιστοληπτική αξιολόγηση.
Επίσης είπαν και ένα άλλο πολύ σημαντικό (που είναι και το βασικό μου theme υπέρ μιας αναδιάρθρωσης: Ότι σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, οι χώρες που κανουν αναδιάρθρωση χρέους ανακάμπτουν αμέσως μετά (πάντα νοώντας σε φιλικό επίπεδο).
Μιλώντας με τον Rodrigo Olivares, του είπα ότι έγραφα στο Capital και μου είπε ότι είχε γράψει ένα άρθρο για το θέμα πέρσι. Το έψαξα και κλείνω με μια παράγραφο από το άρθρο του πέρσι τον Ιούνιο>:
Στη συνέχεια έγινε συζήτηση για το τι θα μπορούσε να πάει στραβό έτσι ώστε να προκληθεί μια αλυσιδωτή αντίδραση στην Ε.Ε. από ένα Ελληνικό Credit Event. Και οι δυο είπαν ότι δεν ξέρουν τι επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει, αλλά εκτιμούσαν ότι οι πιθανότητες για κάτι τρομερά απρόβλεπτο είναι μικρές. Πόσο μικρές; Εκτιμούσαν ότι οι πιθανότητες να μην γίνει απολύτως τίποτα (σε αντίθεση με αυτό που φοβάται ο κύριος Trichet) είναι 98%!! Πάνω στο θέμα, ένας τρίτος συνομιλητής (δεν θυμάμαι το όνομα) είπε ότι μετά την Lehman Brothers, ο όρος “too big to fail” δεν έχει πλέον αντίκρισμα.
Σε κατ΄ ιδίαν συζήτηση που είχα μαζί τους, εκτιμούσαν ότι η Ελλάδα θα επρεπε να έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για μια αναδιάρθρωση του χρέους από πέρσι όταν οι αγορές σταμάτησαν να μας δίνουν λεφτά. Εκεί μου είπαν ότι ήταν η πιο κατάλληλη στιγμή να ανοίξει το θέμα και σήμερα θα είχαμε τελειώσει.
Επίσης είπαν ότι κατά μέσο όρο, οι μελέτες τους έδειξαν ότι ο μέσος χρόνος αποβολής ενός κράτους από τις αγορές είναι περίπου δυο χρόνια. Μάλιστα έκαναν ειδική αναφορά στην Ουρουγουάη, που το 2003 κατάφερε να αναδιαρθρώσει το χρέος της αποκτώντας πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων ένα μήνα μετά, λαμβάνοντας θετική πιστοληπτική αξιολόγηση.
Επίσης είπαν και ένα άλλο πολύ σημαντικό (που είναι και το βασικό μου theme υπέρ μιας αναδιάρθρωσης: Ότι σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, οι χώρες που κανουν αναδιάρθρωση χρέους ανακάμπτουν αμέσως μετά (πάντα νοώντας σε φιλικό επίπεδο).
Μιλώντας με τον Rodrigo Olivares, του είπα ότι έγραφα στο Capital και μου είπε ότι είχε γράψει ένα άρθρο για το θέμα πέρσι. Το έψαξα και κλείνω με μια παράγραφο από το άρθρο του πέρσι τον Ιούνιο>:
«Η διαδικασία της προσαρμογής είναι πιο δυσβάσταχτη από τις συνέπειες της αθέτησης αποπληρωμής του χρέους, το οποίο υποδηλώνει δυσμενή προσαρμογή στο βραχυπρόθεσμο μέλλον (που έτσι και αλλιώς ισχύει και τώρα λόγω των αυστηρών μέτρων της κυβέρνησης), περιορισμένη πρόσβαση σε πίστωση και υψηλότερο κόστος δανεισμού (οι αγορές κεφαλαίων δε θα προσφέρουν ρευστότητα, και αν το κάνουν θα γίνει με υψηλά επιτόκια δανεισμού), πτώση στο εμπόριο και ύφεση (σημάδια της οποίας καταγράφονται ήδη).
Οι επιπτώσεις της κρίσης προηγούνται της αθέτησης αποπληρωμής του χρέους, αφού μετά την αθέτηση αποπληρωμής υπάρχουν σημάδια ανάκαμψης.
Παρ΄ όλο που δεν προτείνουμε μια αθέτηση αποπληρωμής από την Ελλάδα, οι συνέπειες είναι οι ίδιες αφού οι αγορές (δικαιολογημένα βάσει της δικιάς μας προσωπικής ανάλυσης των διαθέσιμων στοιχείων) προδιαγράφουν ότι η Ελλάδα δεν θα καταφέρει να βγει από την παρούσα δυσοίωνη συγκυρία μέσω μιας απλής μείωσης των εξόδων και επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος του προϋπολογισμού.
Συνεπώς η Ελλάδα θα πρέπει να αποτρέψει αθέτηση αποπληρωμής του χρέους μέσα από μια οικιοθελή και οργανωμένη αναμόρφωση του χρέους έτσι ώστε να προσπαθήσει για την αποφυγή του αναπόφευκτου.»
«Όπως ανέφερε ο Winston Churchill στο διάσημο λόγο του για το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο το 1942, «αυτό δεν είναι ούτε το τέλος, ούτε η αρχή. Είναι ίσως το τέλος της αρχής».
Όσο περισσότερο καθυστερεί η Ελλάδα τόσο πιο κοντά έρχεται σε ένα σενάριο αθέτησης αποπληρωμής του χρέους.
Η Ελλάδα θα πρέπει να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι το πακέτο της ΕΕ/ΔΝΤ προσέφερε την αναγκαία ρευστότητα για τα επόμενα τρία χρόνια και ότι οι αγορές ήδη αναμένουν κάποιο βαθμό αναμόρφωσης του χρέους.»
Τέλος, ένας φίλος χτες είπε το εξής:
Εμείς γιατί ανησυχούμε για τις επιπτώσεις μια αναδιάρθρωσης στο Γερμανικό τραπεζικό σύστημα; Αν δηλαδή αυτοί θα επρεπε να κανουν αναδιάρθρωση, θα ανησυχούσαν του τι επιπτώσεις θα ειχε σε εμάς;
