«Τ΄ομολογώ: καμιά
Ελπίδα δεν έχω.
Οι τυφλοί μιλάνε για διέξοδο. Εγώ
Βλέπω.
Όταν εξαντληθούν τα λάθη
Αντικρύ μας θα κάθεται
Σαν τελευταίος σύντροφος το μηδέν».
115 χρόνια από τη γέννησή του και ο μεγάλος επαναστάτης καλλιτέχνης παραμένει επίκαιρος όσο ποτέ άλλοτε.
Το έργο του είναι τεράστιο σε όγκο: Θεατρικά έργα, ποιήματα, μυθιστορήματα, διηγήματα. Θεωρητικά κείμενα για το θέατρο, τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, την τέχνη, την πολιτική.
Το έργο του Μπρεχτ δεν είναι μόνο ένα ανηλεές μαστίγωμα του καπιταλιστικού κόσμου, αντανακλά και έναν αδιάκοπο και βαθύ προβληματισμό σε δύο σύγχρονα μέτωπα: Το πολιτικό και το αισθητικό.
Ο Μπρεχτ θέτει προβλήματα που αφορούν άμεσα το σύγχρονο άνθρωπο. Περισσότερο όμως από τα προβλήματα που θέτει, η μεγάλη αξία του μπρεχτικού έργου είναι η διαλεκτική του: ο τρόπος να φωτίζει τις κοινωνικές αντιφάσεις μέσα από τις αντιφάσεις της συμπεριφοράς των θεατρικών προσώπων, η διεισδυτική παρατήρηση της καθημερινής ζωής των ανθρώπων που υφίστανται και συγχρόνως δημιουργούν την Ιστορία.
Η αλήθεια της σκηνής, στο μπρεχτικό έργο, έχει τους δικούς της νόμους, δεν ταυτίζεται με την αλήθεια της ζωής, απλώς την φωτίζει.
Για τον Μπρεχτ η τέχνη πηγάζει από την πραγματικότητα, ωστόσο έχει τους δικούς της νόμους, υπάρχει απόσταση ανάμεσα στην αναφορά και την μεταφορά.
Ο Μπρεχτ βρίσκεται στον αντίποδα του εξπρεσιονισμού. Δεν χρησιμοποιεί το θέατρο σα μεγεθυντικό φακό. Δεν φέρνει τους ήρωές του κοντά στους θεατές, αντίθετα τους απομακρύνει: όχι για να μην διακρίνονται καθαρά, αλλά για να είναι στα μάτια μας συγχρόνως ηθοποιοί και προϊόντα αυτής της κοινωνίας…
Η Μπρεχτική σκηνή φωτίζει τις κοινωνικές σχέσεις δείχνοντάς τες όχι φυσικές, όχι αιώνιες, αλλά μεταβλητές ( και μεταβλητέες)…
Το κύριο χαρακτηριστικό της τέχνης, σύμφωνα με τον ίδιο τον Μπρεχτ, είναι «να προκαλεί συνειδητοποιήσεις και συναισθήματα μέσα από την απόλαυση: Και η ποιότητα των συνειδητοποιήσεων και των συναισθημάτων εξαρτάται άμεσα από την ποιότητα της απόλαυσης».
Γι΄αυτό, για τον Μπρεχτ, το επαναστατικό περιεχόμενο δεν μπορεί ποτέ να εκφραστεί μέσα από συντηρητικές μορφές…
Ελάχιστες μόνο πινελιές για το τεράστιο, όχι μόνο σε όγκο, αλλά και σε καλλιτεχνικό μέγεθος, έργο του Μπρεχτ.
Σταχυολογούμε, από το τεράστιο ποιητικό του έργο, μερικούς στίχους:
« Το ξέρουμε πολύ καλά:
Το μίσος για τη χυδαιότητα
Παραμορφώνει το πρόσωπο
Η αγανάκτηση για την αδικία
Βραχνιάζει τη φωνή. Αλλοίμονο, εμείς
που θέλαμε ν’ανοίξουμε το δρόμο της φιλίας
δεν καταφέραμε να είμαστε οι ίδιοι φιλικοί».
« Μην τους αφήσεις να σε γελάσουν,
δεν έχει ο δρόμος σου επιστροφή.
Η μέρα να ΄τη μπροστά στην πύλη
και νιώθεις κιόλας νυχτερινή
ψύχρα. Δεν έχει άλλο πρωί.
Κλείσε τ΄αυτιά σου στην απάτη,
Μια στάλα πράμα είναι η ζωή.
Πιες το νεράκι όσο προφταίνεις,
κρίμα, δεν ήπια, διψώ πολύ,
σαν έρθει η ώρα πικρά θα πεις.
Κλείσε τ΄αυτιά σου στις παρηγοριές,
καιρό δεν έχεις περιττό,
άσε στου τάφου τα σκουλήκια
τη βασιλεία των ουρανών.
Η ζωή φεύγει, πα΄στον ανθό.
Μην τους αφήσεις να σε γελάσουν
και μην τσακίζεσαι στη δουλειά.
Μα τι φοβάσαι; Θνητός σαν όλα
του κόσμου είναι τα ζωντανά
και δεν υπάρχει επέκεινα »
« Άρπαξε το βιβλίο, πεινασμένε, είναι όπλο.
Πρέπει ν΄αναλάβεις την ηγεσία.
Σύντροφε, μη φοβάσαι να ρωτάς,
μην πιστεύεις ό,τι σου λένε,
να επαληθεύεις μόνος σου.
Ό,τι δεν ξέρεις από μόνος σου,
δεν το ξέρεις.
Να ελέγχεις το λογαριασμό,
έτσι κι αλλιώς, εσύ θα τον πληρώσεις.
Βάζε το δάχτυλό σου σε κάθε κοντύλι
και ρώτα: αυτό πώς βρέθηκε εδώ;
Πρέπει να αναλάβεις την ηγεσία ».
« Ο ζωντανός ποτέ δεν πρέπει να λέει: ποτέ !
Το βέβαιο σίγουρο δεν είναι.
Τίποτα δεν είναι μια για πάντα δοσμένο.
Όταν οι τύραννοι θα έχουνε το λόγο τους πει
Θα’ ρθει η σειρά των καταπιεσμένων.
Ποιος τολμάει λοιπόν να λέει: ποτέ ;
Ποιος φταίει που η τυραννία συνεχίζεται ; Εμείς.
Ποιος είναι υπεύθυνος να την γκρεμίσει ; Πάλι εμείς.
Όποιος σωριάστηκε χτυπημένος να σηκωθεί !
Όποιος είναι χαμένος, ας αγωνιστεί !
Αυτόν που της κατάστασής του απόχτησε συνείδηση
κανένας δεν μπορεί να τόνε συγκρατήσει.
Αυτοί λοιπόν, οι τώρα νικημένοι,
αύριο θα’ναι οι νικητές
και τώρα, το παλιό ποτέ
από ποτέ γίνεται: τώρα ».
« Όταν ξαναγύρισα
είδα πως τα μαλλιά μου δεν είχαν ασπρίσει
και χάρηκα.
Τις δυσκολίες των βουνών τις ξεπεράσαμε•
τώρα έχουμε να αντιμετωπίσουμε
τις δυσκολίες των πεδιάδων ».
ΠΗΓΗ:
