Η φετινή σχολική χρονιά θα μείνει αξέχαστη στην Α’ Λυκείου. Μια χρονιά που ξεκίνησε με άγχος και αγωνία κυρίως για τους μαθητές που εκτός από τη μετάβαση σε ένα νέο περιβάλλον αλλά και μορφωτικό επίπεδο είχαν να αντιμετωπίσουν τη διαφαινόμενη νέα πρόταση του Υπουργείου Παιδείας για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο. Βέβαια όλα αυτά οι γονείς οι μαθητές αλλά και οι εκπαιδευτικοί τα πληροφορούνταν από τις εφημερίδες και το διαδίκτυο γιατί έως τον Οκτώβριο κανείς δεν είχε καταλάβει ούτε γνώριζε το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα ούτε τη σημασία της βαθμολογίας της Α’ Λυκείου στην τελική βαθμολογία του Λυκείου.
Το υπουργείο Παιδείας είχε δείξει δείγματα προχειρότητας, αιφνιδιασμού και εμπαιγμού προς τους εκπαιδευτικούς ήδη από τη χρονιά 2009- 2010 με τις περικοπές στις δαπάνες, τις συγχωνεύσεις και τις καταργήσεις σχολικών μονάδων αλλά η σχολική χρονιά 2011- 2012 υπήρξε το αποκορύφωμα.
Οι κακοί οιωνοί φάνηκαν αμέσως με την παντελή έλλειψη των σχολικών βιβλίων . Ακόμη και αν παραδεχτούμε ότι τα περισσότερα εγχειρίδια έφτασαν στις σχολικές αίθουσες κακήν κακώς κατά τον Δεκέμβριο είναι απαράδεκτο οι μαθητές της Α’ Λυκείου να διδάσκονται όλη τη σχολική χρονιά λογοτεχνία από φωτοτυπίες και μάλιστα να προτείνεται και νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα για το συγκεκριμένο μάθημα.
Και η προχειρότητα ήτοι ανικανότητα δεν σταματάει εδώ. Δημοσιεύονται αρχές Νοεμβρίου αιφνιδιαστικά επίσημες εγκύκλιοι για τα μαθήματα Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα και Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία σε ένα νεφελώδες τοπίο οδηγιών όπου κανείς δεν ήξερε τι πρέπει να διδάξει και πώς. Προτείνονται βεβιασμένα πρωτάκουστες και το λιγότερο διφορούμενες διδακτικές προσεγγίσεις στα γλωσσικά μαθήματα χωρίς καμία προηγούμενη ενημέρωση. Θεσπίζεται για παράδειγμα μια νέα θεματική επιλογή λογοτεχνικών κειμένων που παρασάγγας απείχε από τις φωτοτυπίες του σχολικού βιβλίου που χρησιμοποιούσαν έως τότε οι μαθητές. Στα Αρχαία Ελληνικά της ίδιας τάξης οι μαθητές ακούν πώς η μετάφραση και το συντακτικό περνούν ξαφνικά σε δεύτερη μοίρα ενώ και στη Γλώσσα οι γνωστοί φωστήρες θεσπίζουν την κατάργηση της Περίληψης.
Βέβαια, όπως λέει και το τραγούδι «όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν», καθόσον διατυμπανίζεται ότι μειώνονται τα γνωστικά αντικείμενα, ωστόσο, απλά καθιερώνεται το μάθημα «Ελληνική Γλώσσα» που βαθμολογείται με τον μέσο όρο των βαθμών των αρχαίων και νέων ελληνικών . Νέα ήθη, ανατροπές στη διδακτική παράδοση δεκαετιών λες και ο τίτλος έφταιγε για την έλλειψη ενδιαφέροντος προς το μάθημα Των Αρχαίων Ελληνικών. Τα σχολικά βιβλία με τις λογοτεχνίζουσες και στο περίπου μεταφράσεις των αρχαίων κειμένων έχουν φτάσει κανονικά και συμπληρώνουν τη νέα προσέγγιση που απογυμνώνει τα κείμενα από την πολιτισμική και γλωσσική τους υπόσταση και τα μετατρέπει σε ρητορικές εκθέσεις θέσεων και γεγονότων.
Η ερευνητική εργασία (Project)
Στο ίδιο μήκος κύματος αοριστίας και προχειρότητας το νέο αντικείμενο «Ερευνητική Εργασία- Project» που αιφνιδιάζει τους περισσότερους διδάσκοντες αφού μόνο «λίγοι και εκλεκτοί» είχαν την τύχη να ακούσουν την επιμόρφωση. Και μπορεί σε επίπεδο θεμάτων και ιδεών όλοι λίγο πολύ να προσφέραμε με την έμπνευσή μας, όμως στο πρακτικό μέρος πολλοί αν όχι οι περισσότεροι δεν τηρήσαμε σχεδόν τίποτα από όσα όριζαν οι οδηγίες.
Τα θέματα επιλέγονταν κατά κύριο λόγο από τους εκπαιδευτικούς. Οι μαθητές απλά ακολουθούσαν τις οδηγίες. Το κύριο μέρος της εργασίας γινόταν στο σπίτι σε βάρος των υπόλοιπων μαθημάτων και του ελεύθερου χρόνου των παιδιών. Το διαδίκτυο και κυρίως το Wikipedia έγινε ο αχώριστος οδηγός κάθε μαθητή. Τώρα αν η «αντιγραφή- επικόλληση» θεωρείται ερευνητική σκέψη και άνοιγμα των ενδιαφερόντων και των γνωστικών οριζόντων των μαθητών, θα μου επιτρέψετε να έχω τις επιφυλάξεις μου.
Και ενώ θεωρητικά η διασταύρωση θεωρητικών και θετικών επιστημών προβλήθηκε ως η σημαία του «Νέου Σχολείου», στην «Ερευνητική Εργασία» οδήγησε σε συμβατικότητες και στην επιφανειακή γνώση σε βάρος της ουσιαστικής ερμηνείας. Για παράδειγμα όταν ερευνάς ένα θέμα όπως η τροφή και «τσιμπάς» λίγο από Χημεία, Βιολογία, Κοινωνιολογία, Ιστορία σε ένα ασφυκτικό χρονικό πλαίσιο για μαθητές και εκπαιδευτικούς θα σε οδηγήσει μαθηματικά σε μια επιφανειακή περισσότερο οικολογικού περιεχομένου ερμηνεία του επισιτιστικού προβλήματος και λιγότερο πολιτική και οικονομική.
Στο ίδιο πλαίσιο οι μαθητές και οι διδάσκοντες εντρύφησαν στον φορμαλισμό της γνώσης μέσα από ερωτηματολόγια και φόρμες, σε σημείο που και ο πιο καλοπροαίρετος να αναρωτιέται ποια είναι η μορφωτική τους αξία στη βασική εκπαίδευση.
Το σημείο που το νέο αντικείμενο απέτυχε παταγωδώς είναι η αυτενέργεια και η πρωτοβουλία των μαθητών. Όλα ξεκινάν από τον καθηγητή, το θέμα, η επιλογή , η διερεύνηση, η παρουσίαση της εργασίας. Χωρίς την παρέμβαση του εκπαιδευτικού οι μαθητές αισθάνονται ανήμποροι να ψάξουν ακόμη και για πασίγνωστα ή δημοφιλή θέματα . Δεν ήταν λίγες οι φορές που μαθητής έφερνε εργασία της μιας πηγής (Wikipedia) και μάλιστα μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα. Φτάνουμε επομένως στην τελική αξιολόγηση όχι τόσο του μαθητή αλλά της τιτάνιας προσπάθειας του εκπαιδευτικού να περιμαζέψει και να διορθώσει ασυνταξίες, ορθογραφικά λάθη, τραγικές ελλείψεις των μαθητών
Αν δει κανείς αποστασιοποιημένα και παιδαγωγικά τις εργασίες των μαθητών χωρίς τη δραστική παρέμβαση των εκπαιδευτικών θα απογοητευτεί από τη ρηχότητα της σκέψης και το αναμάσημα του διαδικτυακού λόγου.
Ακόμη και σε πρακτικό επίπεδο, η ενασχόληση των μαθητών με καλλιτεχνικές πλευρές του εκάστοτε θέματος (ζωγραφική , μουσική) συναντά τη θλιβερή ελληνική πραγματικότητα της ελληνικής εκπαίδευσης που θεωρεί την Τέχνη παραπαίδι και ενοχλητική ασχολία στα όρια του αναλυτικού προγράμματος. Όσοι έχουν οργανώσει σχολικές γιορτές ξέρουν πόσο «πρόθυμα» παραχωρούνται ώρες από το σχολικό πρόγραμμα για να διεξαχθούν οι πρόβες.
Το αντικείμενο «Ερευνητική Εργασία» αν και βρίθει καλών προθέσεων θα καταδικαστεί σε αποτυχία που σημαίνει θα καταστεί ένας ακόμη βραχνάς για τους μαθητές. Βασίστηκε σε εισηγήσεις επί χάρτου, ανύπαρκτες υποδομές, παιδαγωγικό βερμπαλισμό και «γκρίνια» για το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα, που οδήγησε όχι σε ουσιαστική ποιοτική αναμόρφωση αλλά σε φορμαλιστική και περίπου αριστοκρατική θεώρηση της σχολικής γνώσης. Το «δώστε τους παντεσπάνι» βρήκε την παιδαγωγική του εφαρμογή, καθώς παρέμειναν τα (ανύπαρκτα) προβληματικά σχολικά βιβλία, το δεσμευτικό ελεώ πανελλαδικών εξετάσεων πλαίσιο του Λυκείου, η διαρκής και κλιμακούμενη υποβάθμιση της ιστορικής και γλωσσικής παιδείας, η παντελής απουσία καλλιτεχνικής ή ευρύτερα πρακτικής εκπαίδευσης, για να αλλάξει απλά το πώς θα πρέπει να χρησιμοποιούμε εναλλακτικά το διαδίκτυο.
Και τα χειρότερα έπονται
Αδιαφορώντας για όλα αυτά το υπουργείο Παιδείας προετοιμάζεται για να αξιολογήσει τους εκπαιδευτικούς θεωρώντας ότι ο διδάσκων είναι μια καλή δικαιολογία για να εξηγήσει την αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος. Απών ο οποιοσδήποτε στοιχειώδης διάλογος για τις ανύπαρκτες ή προβληματικές υποδομές και τη γραφειοκρατία. Αντίθετα, θα συνεχιστεί κατά πως φαίνεται το γαϊτανάκι του ακόμη εντονότερου ασφυκτικού διοικητικού έλεγχου, η άκριτη μεταφορά από το υπουργείο ξένων ωραιοποιημένων διδακτικών κατευθύνσεων στα ελληνικά αναλυτικά προγράμματα και τελικά ως αποτέλεσμα η μαθητική διαρροή που στις υπάρχουσες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες θα λάβει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις.
Μιχάλης Παπαδόπουλος για το Άλφα Βήτα
