Σαν σήμερα πριν λένα χρόνο: O χαμένος πολιτικός χρόνος του Γιώργου Παπανδρέου

17/01/2010

Tου Σταυρου Λυγερου

Οι αλλεπάλληλες δηλώσεις του πρωθυπουργού αποπνέουν ως κλίμα την αναγκαία ελπίδα για την έξοδο από την κρίση. Δεν έχουν, όμως, το «κάτι» που θα μετέτρεπε τα λόγια σε αποτελεσματική πολιτική παρέμβαση. Οι διαπιστώσεις του δεν είναι λάθος. Το ίδιο και οι διαβεβαιώσεις του για την κατανομή των βαρών. Και τις σωστές διαπιστώσεις και τις σωστές δηλώσεις, όμως, υπονομεύει η αμφιβολία για τη βούληση και κυρίως την ικανότητα της κυβέρνησης Παπανδρέου να κάνει πράξη τις δεσμεύσεις της.

Η αμφιβολία πηγάζει από τον απολογισμό των πρώτων 100 ημερών. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η νέα κυβέρνηση κληρονόμησε μία δημοσιονομική βόμβα. Πολλοί, όμως, αμφισβητούν τον τρόπο που τη χειρίσθηκε. Ακόμα κι αν αποδεχθούμε ότι ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ δεν είχε ενημερωθεί για τους ακριβείς αριθμούς, γνώριζε μήνες πριν από τις εκλογές ότι καλείται να αναλάβει την εξουσία σε συνθήκες οξύτατης κρίσης.

Από τότε ισχυριζόταν ότι διέθετε πολιτικό σχέδιο. Τα γεγονότα, όμως, τον διαψεύδουν. Οι προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησής του δεν ήταν λανθασμένες. Ηταν, όμως, ασύμβατες με την κρισιμότητα της κατάστασης. Απέπνεαν μία άνεση, που στην πράξη δεν υπήρχε. Η κακή σχέση με τον πολιτικό χρόνο, όμως, είναι συχνά καταστροφική.

Η Κομισιόν είχε πολύ πριν από τις εκλογές βάλει στο μικροσκόπιο την Ελλάδα και πίεζε ασφυκτικά την κυβέρνηση Καραμανλή να λάβει δραστικά μέτρα. Ο προηγούμενος πρωθυπουργός κέρδισε κάποιο χρόνο κι όταν πια του έβαλαν το μαχαίρι στον λαιμό, προκήρυξε πρόωρες εκλογές ουσιαστικά για να εγκαταλείψει το σκάφος πριν πέσει στα βράχια.

Οι Βρυξέλλες περίμεναν από τον νέο πρωθυπουργό με τις προγραμματικές δηλώσεις στη Βουλή να ανακοινώσει ένα άμεσα εφαρμόσιμο πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Οταν αντ’ αυτού άκουσαν τις γενικόλογες προθέσεις του, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το «ελληνικό πρόβλημα» δεν εισέρχεται σε τροχιά επίλυσης.

Η κίνηση του νέου υπουργού Οικονομικών να αποκαλύψει τις δημοσιονομικές ταχυδακτυλουργίες της κυβέρνησης Καραμανλή άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Οταν το 2004, ο Γ. Αλογοσκούφης είχε με την Απογραφή αποκαλύψει τις δημοσιονομικές ταχυδακτυλουργίες της κυβέρνησης Σημίτη, στις Βρυξέλλες είχαν δυσφορήσει, αλλά δεν μπορούσαν να πουν τίποτα για μία πρωτοβουλία, που προβαλλόταν σαν πράξη εξυγίανσης.

Οταν, όμως, ο Γ. Παπακωνσταντίνου έπαιξε το ίδιο έργο, η Ε.Ε. νομιμοποιήθηκε πια να καταγγείλει την Ελλάδα για συστηματική παραπλάνηση. Το σήμα στις αγορές είχε δοθεί. Στοχοποίησαν την ελληνική οικονομία και τη λεηλατούν. Προβάλλοντας τον κίνδυνο της χρεοκοπίας, έχουν εκτοξεύσει στα ύψη το κόστος του δανεισμού.

Kακό προηγούμενο

Οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να ρίξουν την Ελλάδα στον γκρεμό, αλλά δεν είναι και διατεθειμένοι να την ξελασπώσουν. Φοβούνται δικαιολογημένα ότι θα δημιουργήσουν προηγούμενο, στο οποίο θα πατήσουν κι άλλες προβληματικές οικονομίες της Ευρωζώνης. Γι’ αυτό και συντηρούν το κύμα πιέσεων και απειλών, αλλά δεν το αφήνουν να υπερβεί ένα όριο. Επιδιώκουν να κρατήσουν τον πέλεκυ πάνω από το κεφάλι της ελληνικής οικονομίας, προκειμένου να υποχρεώσουν την Αθήνα να λάβει δραστικά μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος.

Παρότι φάνηκε από νωρίς ότι αναπτύσσεται μία δυναμική εναντίον της ελληνικής οικονομίας, ο Γιώργος Παπανδρέου δεν επέδειξε πολιτικά αντανακλαστικά. Πίστευε ότι ως νεοεκλεγμένη κυβέρνηση έχει εξασφαλισμένη μία περίοδο χάριτος όχι μόνο στο εσωτερικό, αλλά και στο εξωτερικό. Γι’ αυτό και τις πρώτες πιέσεις και βολές τις θεώρησε σαν μεμονωμένα κρούσματα κι όχι ως πρόδρομο της καταιγίδας.

Εχοντας αυτή την πεποίθηση, προχώρησε σε μία μεγάλης έκτασης αναδόμηση του κυβερνητικού μηχανισμού, που προκάλεσε χάος στη λειτουργία του κράτους. Παραλλήλως, αποφάσισε να επιλέξει γενικούς γραμματείς υπουργείων με βιογραφικά. Χωρίς τα στελέχη, που κινητοποιούν σε καθημερινή βάση τη διοίκηση, η κυβέρνηση βρέθηκε με δεμένα χέρια. Εκατό ημέρες μετά, το χάος δεν έχει λήξει. Η μετάβαση από τη «γαλάζια» στην «πράσινη» διακυβέρνηση δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.

Κι όλα αυτά σε μία συγκυρία, που απαιτούσε άμεσες και δραστικές παρεμβάσεις στο επίπεδο της οικονομίας. Η απώλεια πολύτιμου χρόνου, όμως, έχει –όπως αποδείχθηκε– υψηλό κόστος. Παρ’ όλα αυτά, ο Γ. Παπανδρέου υπερασπίσθηκε τις επιλογές του, όταν ρωτήθηκε σχετικά στην πρόσφατη συνέντευξη Τύπου. Το σίγουρο είναι, όμως, ότι δεν έχει πια τις αρχικές ψευδαισθήσεις.

Εχοντας πέσει πια στη διεθνή τοκογλυφία, ο πρωθυπουργός επέλεξε το Πρόγραμμα Σταθερότητας να διαμορφωθεί από κοινού με την Κομισιόν. Το έκανε για να θέσει την ελληνική οικονομία κάτω από την ευρωπαϊκή ομπρέλα, για να καταστήσει την Ε.Ε. συνυπεύθυνη και κατ’ αυτό τον τρόπο να αποκλείσει το ενδεχόμενο απόρριψης.

Kοινοτικός έλεγχος

Ευθεία απόρριψη μπορεί να μην υπάρξει, αλλά τα δημόσια οικονομικά έχουν τεθεί σε συνεχή κοινοτικό έλεγχο. Με άλλα λόγια, ο πέλεκυς παραμένει πάνω από το κεφάλι. Το γεγονός αυτό υποχρεώνει την κυβέρνηση Παπανδρέου να προχωρήσει σε δραστικές παρεμβάσεις. Εχει επίγνωση ότι η παραβίαση του Προγράμματος Σταθερότητας θα προκαλούσε όχι μόνο εκτόξευση του κόστους δανεισμού, αλλά και ενδεχόμενη αδυναμία δανεισμού. Μία τέτοια εξέλιξη θα προκαλούσε αυτομάτως πολιτική κρίση.

Το δραστικό συμμάζεμα των δημοσίων οικονομικών είναι πλέον μονόδρομος. Αυτό που έπρεπε να έχει κάνει το ελληνικό πολιτικό σύστημα εδώ και χρόνια το επιβάλλει η Ε.Ε. επισείοντας τον πέλεκυ των αγορών. Εστω και με ορατή διά γυμνού οφθαλμού ατζαμοσύνη, η κυβέρνηση ήδη κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Το κρίσιμο ζήτημα είναι εάν τελικώς το συμμάζεμα θα γίνει με όρους πραγματικής εξυγίανσης και στοιχειώδους κοινωνικής δικαιοσύνης, ή με τη συνταγή, που διαιωνίζει το χρεοκοπημένο αντικοινωνικό μοντέλο.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_17/01/2010_387201
http://dexiextrem.blogspot.com/2011/01/o_8728.html