Του Στυλιανού Συρμογλου
Η ΑΣΤΟΙΧΕΙΩΤΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ..."Σήμερα να ασχοληθείς με την επικαιρότητα...Με τη λίστα Lagard και τις καταιγιστικές πολιτικές εξελίξεις με όλους τους εμπλεκόμενους...", με προέτρεψε φίλος που παρακολουθεί την αρθρογραφική μου προσέγγιση σε διάφορα θέματα εδώ στο facebook, αλλά και όπου αναδημοσιεύονται οι απόψεις μου, που ενίοτε προκαλούν και την ωχρή και ίσως δάχυτη εντύπωση του ρομαντικού διαδρομιστή της ουτοπίας..
Κατά την εκτίμησή μου δεν υπάρχουν καταιγιστικές πολιτικές εξελίξεις, παρά μόνο μια επανάληψη του "δράματος" της γελοιότητας που χαρακτηρίζει την πολιτικοκοινωνική μας πραγματικότητα. Με πρωταγωνιστές τους ίδιους πολιτικούς της απάτης και της εξαπάτησης της νοημοσύνης του εν πολλοίς "παραδομένου" στη φαντασμαγορία των πολιτικών πυροτεχνημάτων εύπιστου και ευαπάτητου λαού...
Με αυτή την απλοική ίσως λογική θεώρησης των πολιτικών δρώμενων, αρνούμαι επί του παρόντος να γίνω θεατής και πολύ περισσότερο σχολιαστής της "κοροιδίας" που υφίσταται ο πολίτης από τους "κατασκευαστές" θεμάτων, πού είτε αποσκοπούν στον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης με πολιτικές αλχημείες, είτε εντάσσονται στο πλέγμα της αποδεδειγμένης πολιτικής ανικανότητας και αποβλέπουν στη νοθεία των απόψεων που αλλοιώνουν και αποσυνθέτουν το συνολικό κοινωνικό και πολιτικό βίο...Κι όλα αυτά χωρίς να σεμνύνονται οι συνασπισμένοι της μετριότητας και της βλακείας του ευρύτερου πολιτικού πεδίου...
Θα επιμείνω, λοιπόν, στο θέμα της Παιδείας. Γιατί από την αφετηρία της Παιδείας ξεκινούν όλα τα κακά και τα ευτράπελα, που μαστίζουν την ελληνική κοινωνία. ..
Όπως ένα πλοίο, άρτια ή μη ετοιμασμένο, γνωρίζει για που ταξιδεύει, έτσι και η Παιδεία οφείλει να έχει σκοπούς και να υπηρετεί αναγνωρισμένες αξίες. Όσο σαφέστερα καθορισμένες είναι αυτές, τόσο πληρέστερη είναι η αγωγή που παρέχεται. Όμως: Ποιες είναι οι μορφωτικές αρχές, τα ιδεώδη που καλλιεργεί το σχολείο; Προς τα που πηγαίνει το νεότευκτο πλοίο της Παιδείας; Όταν μάλιστα το ταξίδι είναι παρθενικό, οι τρικυμίες βέβαιες και οι καταιγίδες κρέμονται απειλητικά στον ορίζοντα.
θρηνούμε επάνω στα ερείπια της Παιδείας μας και εκφωνούμε επιτάφιους λόγους γεμάτους συγκίνηση και ολοφυρμούς. Όμως, δεν θα ήταν ειλικρινέστερο και θετικότερο να αναζητήσουμε με "λογισμό και μ' όνειρο", σύμφωνα με το βαρυσήμαντο ρήμα του μεγάλου Σολωμού, τα βαθύτερα αίτια της βαριάς και ενδημικής αρρώστιας, που χρόνια τώρα μαστίζει την εκπαίδευση στην Ελλάδα; Να στηθοσκοπήσουμε τον ασθενή με αυστηρά επιστημονική στοργή, έλλογη πρακτικότητα και δημιουργική φαντασία. Αυτό επιβάλλεται!..Διότι έτσι μόνο θα βλαστήσουν οι ελπίδες για μια σταθερή βελτίωση της υγείας του και τελικά για μια πλήρη ανάρρωσή του.
Όταν κτίζουμε μια πολυώροφη οικοδομή, δεν αρχίζουμε με τις κατασκευαστικές εργασίες από την κορυφή. Ρίχνουμε πρώτα τα θεμέλια: γερά, ανθεκτικά, με κατάλληλα υλικά και προοπτική να αντέχουν κάτι πέρα από το πραγματικό βλάρος των υπερκειμένων ορόφων ή την καταστροφική δύναμη ενδεχομένων σεισμών. Το εκπαιδευτικό σύστημα τώρα φαίνεται να είναι μια τέτοια οικοδομή με θεμέλια και ισόγειο τη Στοιχείωδη Εκπαίδευση και ορόφους τη Μέση, την Ανώτερη και Ανώταη Παιδεία. Κάθε Πολιτεία που δεν ασχημονεί σε βάρος της μόρφωσης του λαού της με γενναιόδωρα λόγια και πενιχρά έργα, πρέπει να στρέφει τη ματιά της πρωταρχικά στο δημοτικό σχολείο και με σοβαρότητα να φροντίζει την οργάνωση και τη λειτουργία του.
Οποιεσδήποτε μεταρρυθμίσεις ή παροχές προς τα άλλα επίπεδα Παιδείας, κινδυνεύουν ν' αποδειχθούν εμβαλωματικές απόπειρες λύσεων, αν δεν οικοδομηθεί άψογη Στοιχειώδης Εκπαίδευση. Γιατί άραγε;
Η όρεξη του ανθρώπου για μάθηση, η γνωστική του πείνα είναι έμφυτη και πιεστική. Η διάπλασή του, η αγωγή του, η καλλιέργεια και η επαγγελματική και επιστημονική του ολοκλήρωση εκπορεύεται και πορεύεται σύμφωνα μ' αυτήν ακριβώς την ακατασίγαστη εσωτερική και πνευματική ορμή. Η οποία είναι ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία, παρθενική και ανοιχτή σε κάθε εξέλιξη. Την όρεξη αυτή για γνώση, που δύσκολα εξολοθρεύεται ακόμη και από μια χωλαίνουσα Εκπαίδευση, τη δυναμώνει το δημοτικό σχολείο και σιγά-σιγά τη μεταμορφώνει σε εργατικότητα και διανοητική πειθαρχία. Την ευρύνει και την κατευθύνει προς την έρευνα και τη συστηματική ζήτηση. Δεν την ποιεί εξυπαρχής, αλλά τη μεταποιεί μεθοδικά σε αγάπη προς την μελέτη, σε βουλητική και συναισθηματική δύναμη, σε ατομική και κοινωνική προίκα, σε ήθος και αρετή.
Η ιδέα του δασκάλου, η προσωπικότητά του, η "πραγματικότητά" του εκτυπώνεται ως ένυλο είδος επάνω στην περίπου άγραφη πλάκα της παιδικής ψυχής. Προς το δάσκαλο που "κτίζει της κοινωνίας το παλάτι" σκάβοντας ακούραστος βαθιά και κρατώντας τα βάρη σαν "Ατλαντας στην πλάτη", οφείλει η Πολιτεία, δηλαδή προς τη Στοιχειώδη Εκπαίδευση. Όσον ώριμοι και όσον πεπαιδευμένοι και ηλικωμένοι, απο αυτήν θηλάζουμε δια βίου την επιστήμη και την ανθρωπιά μας. Είναι τα "θέμελα" η Στοιχειώδης Εκπαίδευση και επάνω σ' αυτά οικοδομούνται όλες οι άλλες βαθμίδες της Παιδείας. Είναι ο καθρέπτης και μέσα του αντικατοπτρίζεται το μορφωτικό και εθνικό πεπρωμένο του λαού μας. Αν η Στοιχειώδης Εκπαίδευση είναι αστοιχείωτη, οποιασδήποτε υλικο-τεχνική υποδομή ή ευφάνταστη εκπαιδευτική πολιτική δεν πρόκειται να καρποφορήσει. Και θα κυριαρχούν η γλωσσική αμάθεια και ο εθνικός αποθηλασμός!..
Δείγματα και παραδείγματα: Παράδειγμα πρώτο, η γλωσσική μας προφορική και γραπτή ένδεια και πενία. Παράδειγμα δεύτερο, η θρησκευτική μας, θεωρητική και πρακτική, ατροφία. Παράδειγμα τρίτο, η εθνική και πατριωτική μας, ατομική και ομαδική αφλογιστία. Τα παιδιά είναι αφημένα στα χέρια του δασκάλου, όπως ο πηλός στα χέρια του αγγειοπλάτη, θα έλεγε ο Σπινόζα. Τούτο δείχνει το μέγεθος της απροσμέτρητης ευθύνης όλων όσι αναλαμβάνουν να "κατευθύνουν" το δάσκαλο, ώστε αυτός με τα μέσα που διαθέτει ,πνευματικά και υλικά, να πλαστουργήσει τις ψυχές της νέας γενιάς.
Η οικοδόμηση ψυχών ανθρώπων δεν είναι δυνατή χωρίς τις μεγάλες πλάστρες ιδέες του Ελληνισμού, χωρίς τα μεγάλα πρότυπα-πρόσωπα και γεγονότα του πολιτιστικού μας παρελθόντος. Αυτού του παρελθόντος γνώστης εγκρατής πρέπει να είναι ο δάσκαλος. Και μυσταγωγός και ιεροφάντης. Οι ίδιες ιδέες, αξίες και αρχές πρέπει με απλό και επαγωγικό τρόπο να ειναι κατεσπαρμένες μέσα στα "αναγνώσματα" των μαθητών, ώστε να τις ανιχνεύσουν, να τις συλλαβίζουν και να τις ψηλαφούν με το δάκτυλο του πνεύματός τους, που μόλις τώρα αρχίζει να εγείρεται σαν απο ένα βαθύ ύπνο. Το ξύπνημα δεν πρέπει να ειναι ούτε παράκαιρο, ούτε απότομο..
Τι χρειαζόμαστε προς τούτο; Ανθρώπους , με ελεύθερη συνείδηση, στέρεη κρίση και ιδανικά, επιστήμονες και τεχνικούς με γνώσεις και επίγνωση. Πολίτες συνεργατικούς, ανεξάρτητους, ενημερωμένους και εμποτισμένους με τις αξίες του διαιώνιου πολιτισμού τους. Πολίτες γρηγορούντες! ..
Καλλιεργούνται, άραγε, οι πολιτιστικές αυτές αξίες; Μήπως χρησιμοποιείται, συνειδητά ή ασυνείδητα, το αγεώργητο έδαφος της παιδικής ψυχής ως χώρος κατάλληλος για να σπείρουμε θολή ημιμάθεια, ηθική και θρησκευτική αδιαφορία, ταξικό μίσος και αντιπαράθεση ή και παλαιότερα εθνική διχοστασία; Είναι, κατ' αρχήν, αμαρτωλά αντιφατικό να ισχυρίζεσαι ότι είσαι εναντίον της τυπολατρίας και να εισάγεις συγχρόνως τον πλέον ακραίο και στυγνό φορμαλισμό στη διδακτική πράξη, κατευθύνοντας το δάσκαλο έως την έσχατη λεπτομέρεια της σχολικής, πνευματικής του λειτουργίας.
Βιβλία "ετοιματζίδικα" και συνήθως γονατογραφήματα. Ενα ωρολογιο πρόγραμμα δεσμευτικό για κάθε πρωτοβουλία και εμπλυτισμό της γνώσης. Είναι ακόμη ειρωνικά αντιφατικό το να υπερασπίζεσαι τη δημοκρατία και την ελευθερία, αλλά συγχρόνως να σιωπάς για το σφαγιασμό κάθε ανθρώπινης αξιοπρέπειας και κάθε ανθρώπινου δικαιώματος. Είναι, συν τοις άλλοις, επιπόλαια αντιφατικό το να διατείνεσαι ότι διδάσκεις "δημοτική" γλώσσα ή ότι αγαπάς τον λαικό πολιτισμικό πλούτο και ταυτόχρονα να αρνείσαι λίγο περισσότερο χώρο στη δημοτική ποίηση και στα τραγούδια της, που είναι "σηματωρός και κήρυκας" για τα παιδιά. Είναι επιπροσθέτως έμπρακτα αντιφατικό το να στρέφεσαι διαρκώς εναντίον κάθε "παραδοσιακού" και συγχρόνως να ζεις ανάμεσα σ' ένα "μέχρι μυελού οστέων" παραδοσιακό στην πλειοψηφία λαό.
Με αυτές τις "αντιφάσεις" έρχονται σε επαφή τα παιδιά, οι εκκολαπτόμενοι νεοσσοί. Και δεν είναι μεγαλύτερη προσβολή για το δάσκαλο και τις γνώσεις του, για το δάσκαλο και την επιστημονική του συγκρότηση, για το δάσκαλο και την αυτενέργεια του πνευματός του, για το δάσκαλο και τη διδακτική του εμπειρία, για το δάσκαλο και την ψυχολογική του αρτίωση, από τα βιβλία που πάνε να ξηράνουν κάθε πηγή νωπού προφορικού, ζωντανού λόγου του δασκάλου. Βιβλία στα οποία πλεονάζει η αστοχία στη διατύπωση και ο επιστημονικός στοχασμός επιπολάζει. Παρελεύνουν οι παραληρητικές λέξεις, ευδοκιμούν οι ασαφείς έννοιες, ελλείπει η επαρκής θεμελίωση και διαστρέβλωνεται ακόμη και η ιστορική πραγματικότητα...
Αν η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση δεν "οικοδομηθεί" επιτέλους σωστά, τότε οι άλλες βαθμίδες της δεν θα αποκτήσουν ρώμη και απόδοση! Και η φράση να "οικοδομηθεί σωστά" δεν σχετίζεται με σεισμικές αλλαγές, αλλά μόνο με διορθωτικές επεμβάσεις. θα πρέπει να ειναι κανείς ονειροβάμων να πιστεύει ότι στην Ελλάδα του πρόσκαιρου, του περιστασιακού, του πρόχειρου, του ευεξάλειπτου από την εθνική μνήμη, των δογματικών αυτοσχεδιασμών, των αστάθμιτων ενεργειών και της ελαφρόνοιας που διακρίνει τον ευρύτερο πολιτικό χώρο, μπορεί να περιμένει μεταλλαγές και δυναμικές θεμελιακές προσπάθειες...
Λύσεις που δεν αντέχουν στο χρόνο, δεν χρειάζεται η Παιδεία. Λύσεις και νομοσχέδια άσχετων υπουργών, απαίδευτων και υπηρετούντων συγκεκριμένες σκοπιμότητες, δεν χρειάζεται η Παιδεία. Αρκετά έχει εισδύσει στη Παιδεία το πνεύμα της "ολιγάρκειας". Το πνεύμα του "περίπου", το πνεύμα του "μη ακριβώς". Αρκετά με τη χαλαρότητα, τον ερασιτεχνισμό και την πολιτική ανικανότητα και ασυνέπεια. Αρκετά με την διαχυμένη και ευδοκιμούσα αντίληψη του "δεν βαριέσαι" , του "ωχ , αδελφέ δεν πειράζει" σ' όλες τις μορφές της νεοελληνικής ζωής! Αρκετά!..Η Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο. Και η οικονομική κρίση είναι, δυστυχώς, μόνο η αρχή...Απλώς η αρχή!..
