.jpg)
Του Αρχιμ. Επιφανίου Οικονόμου*
(Από το ένθετο της εφημερίδας «δημοκρατία» για την Ορθοδοξία)
Πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, η μορφή και η φωνή του εξακολουθούν να δονούν τις καρδιές του απλού και ανεπιτήδευτου λαού, των ανθρώπων του μόχθου, των θυμάτων της κρίσης. Είναι ο ίδιος λαός που, με τρόπο εντυπωσιακό, ομολογεί ότι, αν ζούσε ο Χριστόδουλος, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά στη χώρα. Είναι ο ίδιος λαός που αναπολεί, νοσταλγεί, επιζητεί την πατρική όσο και δυναμική παρουσία του, για να βρει το δίκιο που στερείται, την αξιοπρέπεια που έχασε.
Η δεκαετία της αρχιεπισκοπικής πορείας του τα είχε όλα. Στιγμές μεγαλείου αλλά και δοκιμασίας. Δοκίμασε αισθήματα μεγάλης αγάπης και έντονης αμφισβήτησης. Αυτή είναι, όμως, η μοίρα των μεγάλων ηγετών. Η Ιστορία έχει καταγράψει ότι κανείς μεγάλος ηγέτης έμεινε στο απυρόβλητο. Ολοι οι μεγάλοι γνώρισαν τον πόλεμο από τα συμφέροντα που, κατά καιρούς, λυμαίνονται ανθρώπους και κοινωνίες.
Μόνο με τους ασήμαντους δεν ασχολείται κανείς, με εκείνους που σιωπούν για να μην ενοχλούν και τους ενοχλούν, γι’ αυτό και τάχιστα ξεχνιούνται. Η περίπτωσή του, όμως, είναι ξεχωριστή, γιατί γνώρισε τη φθορά και την πολεμική με ύπουλο τρόπο, με χτυπήματα κάτω από τη ζώνη, με πιο φοβερά εκείνα που προήλθαν εκ των έσω!
Κανείς, όμως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο Χριστόδουλος έβλεπε μπροστά, την ώρα που οι επικριτές του δεν μπορούσαν να δουν πέρα από τη μύτη τους. Κι όμως, αυτό του το χάρισμα, όπως και πολλά άλλα, δεν εκτιμήθηκε, αλλά λυσσωδώς χλευάστηκε. Οι χαρακτηρισμοί έδιναν κι έπαιρναν: «ενοχλητικός», «υπερβολικός», «ακραίος», «οπισθοδρομικός», «φανατικός», «χουντικός». Πόσο διαφορετικά θα ήταν, όμως, τα πράγματα σήμερα, αν οι κάθε λογής ηγεσίες εκείνης της εποχής δεν τον αντιμετώπιζαν ως ανταγωνιστή (!) και τα φερέφωνά τους ως απειλή (!), αλλά φιλοσοφούσαν τους λόγους του και στέκονταν με προσοχή στις απόψεις του.
Για του λόγου το αληθές θα παραθέσουμε μερικές σχετικές τοποθετήσεις του, που καθιστούν τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο προφητικό όσο και δραματικά επίκαιρο:
Για το ζήτημα του ρατσισμού, που τείνει να λάβει εκρηκτικές διαστάσεις στις μέρες μας λόγω της οικονομικής κρίσης είχε πει: «Η Εκκλησία μας έχει πάρει σαφή θέση κατά του φαινομένου της ξενοφοβίας και του ρατσισμού που τείνει να διαμορφωθεί στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά την έκρηξη της πολιτικής και οικονομικής μετανάστευσης, αλλά και της λαθρομετανάστευσης. Αλλωστε, είναι αυτή που, διά των χειλέων του αποστόλου Παύλου, έβαλε τις βάσεις για την απόδοση ίσων δικαιωμάτων σε όλους τους ανθρώπους. Η τοποθέτησή της αυτή μεταφράζεται σε συγκεκριμένες πρακτικές κοινωνικής παρέμβασης και στήριξης προς όλους αυτούς τους ανθρώπους ανεξαρτήτως θρησκεύματος και εθνικότητος.
Οπως, όμως, έχω πολλάκις τονίσει, δεν αρκεί να δίνουμε ρούχα και τρόφιμα στον μετανάστη, στον ξένο, στον εμπερίστατο. Εχουμε υποχρέωση να σεβόμαστε και να προστατεύουμε την άσκηση των θρησκευτικών του καθηκόντων, τον σεβασμό της προσωπικότητάς του, την ένωση της οικογένειάς του, την κοινωνική ένταξή του, τη μόρφωση των παιδιών του και βεβαίως την ασφάλειά του. Διότι, όπως μας βεβαιώνει ο Μέγας Βασίλειος, “η στέρηση των ίσων δικαιωμάτων γίνεται αρχή και βάση φθόνου και κακοβουλίας από αυτόν που στερείται”» (συνέντευξη στα «Πολιτικά Θέματα», 17/10/2005).
Ας θυμηθούμε και αυτό το συγκλονιστικό κείμενο που είναι σαν να γράφηκε, για την πτώχευση της Ελλάδας, σήμερα: «Το οξύ οικονομικό πρόβλημα δυναμιτίζει κάθε πρόβλεψη για ανάκαμψη. Οι θεσμοί δεινοπαθούν εξακολουθητικά. Οι πολιτικοί μας διαγκωνίζονται για τη νομή της εξουσίας. Τα σκάνδαλα κατήντησαν ενδημικό φαινόμενο. Η νεολαία αθωράκιστη ρίπτεται ασυλλόγιστα βορά των επιτηδείων… Ελάχιστοι γρηγορούντες δεν επαρκούν για να σταματήσουν την αφηνιασμένη πορεία προς το χάος. Οι οιωνοί είναι κακοί. Διερωτώμαστε: υπάρχει ελπίς;
Ο χρόνος περνά και πλησιάζει η ώρα της κρίσεως… Ο ισχυρότερος θα επιβληθεί και θα κυριαρχήσει… Ελάχιστες ελληνικές επιχειρήσεις θα αντέξουν στον ανταγωνισμό. Οι υπόλοιπες, αν δεν πουληθούν στους ξένους, θα συρρικνωθούν. Θα γίνουμε πρόσφυγες στον τόπο μας… Δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος του κινδύνου. Τα γεγονότα επέρχονται δίκην χιονοστιβάδος. Και εμείς συζητώμεν περί ανέμων και υδάτων… Ο χρόνος περνά και το μέλλον μας υποθηκεύεται επ’ αόριστον.Τουλάχιστον αν διατηρούσαμε επαφή με τις παραδοσιακές μας πνευματικές αξίες. Θα μπορούσε κανείς να ελπίζει στη ζωτικότητα του πνεύματος. Τώρα, όμως, επτωχεύσαμεν σφόδρα…» («Πληροφόρηση», Ιούνιος 1991).
Δεν τον ακούγαμε τότε. Ας τον ακούσουμε σήμερα. Ποτέ δεν είναι αργά για να καταλάβουμε ότι πήραμε λάθος δρόμο. Η δική του φωνή, η δική του ανάμνηση, το βαθιά ριζωμένο στις καρδιές έργο του, μπορούν να γίνουν αιτία και αφορμή αφύπνισης και ανάκαμψης. Αιωνία του η μνήμη!
* Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος
(Από το ένθετο της εφημερίδας «δημοκρατία» για την Ορθοδοξία)
Πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, η μορφή και η φωνή του εξακολουθούν να δονούν τις καρδιές του απλού και ανεπιτήδευτου λαού, των ανθρώπων του μόχθου, των θυμάτων της κρίσης. Είναι ο ίδιος λαός που, με τρόπο εντυπωσιακό, ομολογεί ότι, αν ζούσε ο Χριστόδουλος, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά στη χώρα. Είναι ο ίδιος λαός που αναπολεί, νοσταλγεί, επιζητεί την πατρική όσο και δυναμική παρουσία του, για να βρει το δίκιο που στερείται, την αξιοπρέπεια που έχασε.
Η δεκαετία της αρχιεπισκοπικής πορείας του τα είχε όλα. Στιγμές μεγαλείου αλλά και δοκιμασίας. Δοκίμασε αισθήματα μεγάλης αγάπης και έντονης αμφισβήτησης. Αυτή είναι, όμως, η μοίρα των μεγάλων ηγετών. Η Ιστορία έχει καταγράψει ότι κανείς μεγάλος ηγέτης έμεινε στο απυρόβλητο. Ολοι οι μεγάλοι γνώρισαν τον πόλεμο από τα συμφέροντα που, κατά καιρούς, λυμαίνονται ανθρώπους και κοινωνίες.
Μόνο με τους ασήμαντους δεν ασχολείται κανείς, με εκείνους που σιωπούν για να μην ενοχλούν και τους ενοχλούν, γι’ αυτό και τάχιστα ξεχνιούνται. Η περίπτωσή του, όμως, είναι ξεχωριστή, γιατί γνώρισε τη φθορά και την πολεμική με ύπουλο τρόπο, με χτυπήματα κάτω από τη ζώνη, με πιο φοβερά εκείνα που προήλθαν εκ των έσω!
Κανείς, όμως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο Χριστόδουλος έβλεπε μπροστά, την ώρα που οι επικριτές του δεν μπορούσαν να δουν πέρα από τη μύτη τους. Κι όμως, αυτό του το χάρισμα, όπως και πολλά άλλα, δεν εκτιμήθηκε, αλλά λυσσωδώς χλευάστηκε. Οι χαρακτηρισμοί έδιναν κι έπαιρναν: «ενοχλητικός», «υπερβολικός», «ακραίος», «οπισθοδρομικός», «φανατικός», «χουντικός». Πόσο διαφορετικά θα ήταν, όμως, τα πράγματα σήμερα, αν οι κάθε λογής ηγεσίες εκείνης της εποχής δεν τον αντιμετώπιζαν ως ανταγωνιστή (!) και τα φερέφωνά τους ως απειλή (!), αλλά φιλοσοφούσαν τους λόγους του και στέκονταν με προσοχή στις απόψεις του.
Για του λόγου το αληθές θα παραθέσουμε μερικές σχετικές τοποθετήσεις του, που καθιστούν τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο προφητικό όσο και δραματικά επίκαιρο:
Για το ζήτημα του ρατσισμού, που τείνει να λάβει εκρηκτικές διαστάσεις στις μέρες μας λόγω της οικονομικής κρίσης είχε πει: «Η Εκκλησία μας έχει πάρει σαφή θέση κατά του φαινομένου της ξενοφοβίας και του ρατσισμού που τείνει να διαμορφωθεί στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά την έκρηξη της πολιτικής και οικονομικής μετανάστευσης, αλλά και της λαθρομετανάστευσης. Αλλωστε, είναι αυτή που, διά των χειλέων του αποστόλου Παύλου, έβαλε τις βάσεις για την απόδοση ίσων δικαιωμάτων σε όλους τους ανθρώπους. Η τοποθέτησή της αυτή μεταφράζεται σε συγκεκριμένες πρακτικές κοινωνικής παρέμβασης και στήριξης προς όλους αυτούς τους ανθρώπους ανεξαρτήτως θρησκεύματος και εθνικότητος.
Οπως, όμως, έχω πολλάκις τονίσει, δεν αρκεί να δίνουμε ρούχα και τρόφιμα στον μετανάστη, στον ξένο, στον εμπερίστατο. Εχουμε υποχρέωση να σεβόμαστε και να προστατεύουμε την άσκηση των θρησκευτικών του καθηκόντων, τον σεβασμό της προσωπικότητάς του, την ένωση της οικογένειάς του, την κοινωνική ένταξή του, τη μόρφωση των παιδιών του και βεβαίως την ασφάλειά του. Διότι, όπως μας βεβαιώνει ο Μέγας Βασίλειος, “η στέρηση των ίσων δικαιωμάτων γίνεται αρχή και βάση φθόνου και κακοβουλίας από αυτόν που στερείται”» (συνέντευξη στα «Πολιτικά Θέματα», 17/10/2005).
Ας θυμηθούμε και αυτό το συγκλονιστικό κείμενο που είναι σαν να γράφηκε, για την πτώχευση της Ελλάδας, σήμερα: «Το οξύ οικονομικό πρόβλημα δυναμιτίζει κάθε πρόβλεψη για ανάκαμψη. Οι θεσμοί δεινοπαθούν εξακολουθητικά. Οι πολιτικοί μας διαγκωνίζονται για τη νομή της εξουσίας. Τα σκάνδαλα κατήντησαν ενδημικό φαινόμενο. Η νεολαία αθωράκιστη ρίπτεται ασυλλόγιστα βορά των επιτηδείων… Ελάχιστοι γρηγορούντες δεν επαρκούν για να σταματήσουν την αφηνιασμένη πορεία προς το χάος. Οι οιωνοί είναι κακοί. Διερωτώμαστε: υπάρχει ελπίς;
Ο χρόνος περνά και πλησιάζει η ώρα της κρίσεως… Ο ισχυρότερος θα επιβληθεί και θα κυριαρχήσει… Ελάχιστες ελληνικές επιχειρήσεις θα αντέξουν στον ανταγωνισμό. Οι υπόλοιπες, αν δεν πουληθούν στους ξένους, θα συρρικνωθούν. Θα γίνουμε πρόσφυγες στον τόπο μας… Δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος του κινδύνου. Τα γεγονότα επέρχονται δίκην χιονοστιβάδος. Και εμείς συζητώμεν περί ανέμων και υδάτων… Ο χρόνος περνά και το μέλλον μας υποθηκεύεται επ’ αόριστον.Τουλάχιστον αν διατηρούσαμε επαφή με τις παραδοσιακές μας πνευματικές αξίες. Θα μπορούσε κανείς να ελπίζει στη ζωτικότητα του πνεύματος. Τώρα, όμως, επτωχεύσαμεν σφόδρα…» («Πληροφόρηση», Ιούνιος 1991).
Δεν τον ακούγαμε τότε. Ας τον ακούσουμε σήμερα. Ποτέ δεν είναι αργά για να καταλάβουμε ότι πήραμε λάθος δρόμο. Η δική του φωνή, η δική του ανάμνηση, το βαθιά ριζωμένο στις καρδιές έργο του, μπορούν να γίνουν αιτία και αφορμή αφύπνισης και ανάκαμψης. Αιωνία του η μνήμη!
* Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος